«Πολλές φορές έχουμε μιλήσει για το γεγονός ότι με τις θείες εντολές καθαρίζεται η ψυχή από τα πάθη και βοηθείται στην καθαρή προσευχή. Οι αισθήσεις κινούνται από εξωτερικές ενέργειες, όμως όταν στρεφόμαστε προς τα εσωτερικά ειρηνεύουν τα πάθη και υψωνόμαστε προς τα πνευματικά. Εκείνοι που προσεύχονται πραγματικά πρέπει να είναι απερίσπαστοι και να έχουν αποτινάξει τη σχέση τους με τα πράγματα του κόσμου, γιατί έτσι μπορούν να πετύχουν καθαρή και χωρίς ενοχλήσεις προσευχή. Όταν ασχολούμαστε με εσωτερική δίψα για να πετύχουμε την καθαρή προσευχή, χρειαζόμαστε τον κόπο που προξενείται απο τη νηστεία και την αγρυπνία. Έτσι νεκρώνεται η αμαρτητική τάση του σώματος και οι λογισμοί που κινούν τα πάθη γίνονται ασθενέστεροι. Αυτός ο αγώνας προξενεί αρχικά την ιερή κατάνυξη και κάνει το Θεό αισθητό ως σπλαχνικό πατέρα και ευήκοο προς την παράκληση του πιστού. Σύμφωνα με τον Δαυίδ «καρδιά συντετριμμένη και ταπεινωμένη δεν την περιφρονεί ο Θεός». Και κατά τον Άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο «με τίποτε άλλο δεν θεραπεύεται ο Θεός τόσο, όσο με την κακοπάθεια». Γι’αυτό και ο Κύριος δίδαξε στο Ευαγγέλιο ότι έχει σπουδαία αποτελέσματα η προσευχή που συνδυάζεται με την νηστεία.
Οι άνθρωποι συνήθως ευχαριστούνται να ασχολούνται με τα μάταια και δεν γνωρίζουν τίποτε απολύτως περί προσευχής. Εκείνοι όμως που τα καταξιώθηκαν να έχουν δίψα για την προσευχή, γνωρίζουν ότι δεν είναι ο αγώνας αυτός μια φαντασιώδης προσπάθεια, ούτε κάτι που άλλοτε υπάρχει και άλλοτε όχι. Έχουν την εμπειρία ότι η προσευχή φέρνει στον άνθρωπο ασταμάτητη ενέργεια, προκαλούμενη από την θεία χάρη, που εγκαθίσταται και μένει ριζωμένη μέσα στη ψυχή. Γίνεται μέσα στον άνθρωπο το θαύμα να αισθάνεται την προσευχή σαν πηγή που γεννά ευφροσύνη ιερή, η οποία προσελκύει προς τον εαυτό της τον νού, τον απομακρύνει από τα πολυειδή και υλικά φαντάσματα, τον βοηθεί να αδιαφορεί προς κάθε τι το σωματικό που διέρχεται μέσα από τις ηδονές και φτάνει στους λογισμούς, προσελκύοντας έτσι τον άνθρωπο προς την εμπαθή ηδονή. Ο αγωνιζόμενος για την καθαρή προσευχή αισθάνεται την ψυχή του να αποβάλει τις σαρκικές πονηρές ορέξεις και ανεβαίνει μαζί με αυτήν προς τα πάνω. Με τον αγώνα αυτόν όλος ο άνθρωπος γίνεται πνεύμα, σύμφωνα με αυτό που έχει γραφεί: «αυτός που έχει γεννηθεί από το πνεύμα είναι πνεύμα». Όλα αυτά γίνονται φανερά με την πείρα. Η αληθινή προσευχή προς τον Θεό με την αδιάλειπτη μνήμη του Θεού δίνει κατάλληλο τόπο στην ψυχή για να υποδεχτεί την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Ο Κύριος λέει για τον Πατέρα ότι: «θα δώσει πνεύμα άγιο σε όσους τον παρακαλούν ημέρα και νύχτα».
Κατά τον Άγιο Ιωάννη της κλίμακος «τέλος της προσευχής είναι η αρπαγή προς τον Κύριο». Ο Άγιος Ισαάκ ονόμασε τον φωτισμό καρπό της προσευχής: «προσευχή είναι η καθαρότης του νού η οποία διασχίζεται από το φώς της αγίας τριάδος με τρόπο θαυμαστό». Η δύναμη της προσευχής ιερουργεί και τελεσιουργεί την ανάταση και την ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Είναι σαν σύνδεσμος των λογικών κτισμάτων προς τον κτίστη, με την προϋπόθεση ότι δια της θερμής προσευχής ο άνθρωπος θα υπερβεί τα πάθη και τους λογισμούς του, διότι είναι αδύνατο ο εμπαθής νούς να ενωθεί με το Θεό. Αυτός ο αγώνας είναι ο μεγαλύτερος κόπος κατά την προσευχή. Κάθε κόπος άλλης αρετής είναι μικρός και υποφερτός συγκρινόμενος με αυτόν. Γι’ αυτό πολλοί απογοητευμένοι από την στενότητα της αρετής που αποκτάται με την προσευχή, δεν προχωρούν και δεν πετυχαίνουν το πλάτος των χαρισμάτων της. Αυτοί που υπομένουν τον αγώνα της προσευχής υποδέχονται μεγαλύτερες θείες βοήθειες, προχωρούν μπροστά γευόμενοι την χαρά και την γλυκύτητα της. Αυτές οι εμπειρίες κάνουν πιο εύκολη την προσευχή και εμβάλουν στον άνθρωπο αγγελική ικανότητα. Δυναμώνουν την φύση μας και μας δίνουν τη βεβαιότητα ότι επικοινωνούμε με αυτά που υπάρχουν πάνω από την ανθρώπινη πραγματικότητα.
Τέτοια είναι η φύση της προσευχής, η οποία ανεβάζει τον άνθρωπο από τη γή στον ουρανό. Τον παρουσιάζει στον ίδιο τον Θεό του παντός. Εκεί που για εξιλασμό του κόσμου προσφέρεται στον Θεό η αναίμακτη, μεγάλη και πραγματικά ευπρόσδεκτη θυσία. Η παραίνεση του Κυρίου για την ιδιαίτερη προσευχή μας στα σπίτια ή στα δωμάτια μας ενισχύει την προσευχή προς τον Θεό στην εκκλησία. Εκείνος που θέλει να προσεύχεται μονάχα όταν έρθει στο ναό του Θεού, δεν φροντίζει όμως καθόλου για την προσευχή στο σπίτι του και στους δρόμους και στις αγορές, στην πραγματικότητα δεν προσεύχεται ούτε όταν βρίσκεται στον ναό του Θεού. Αν όμως, πρίν από κάθε έργο που έχουμε να πραγματοποίησουμε στην ημέρα που αρχίζει, ασφαλίζουμε την ψυχή μας με τους ύμνους προς τον Θεό και τις προσευχές, ο αντίπαλος δεν θα έχει θέση μέσα μας. Θα απομακρυνθεί δε μαζί με αυτόν και όλη η γύρω του φατρία των κακών που μας κάνουν να βασανιζόμαστε. Ο Θεός θα κοσμήσει τις ψυχές μας με την καθημερινή προσευχή, και θα τις γεμίσει με συμμετρία και σωφροσύνη με δικαιοσύνη και πραότητα και ταπείνωση. Θα μας δώσει το χάρισμα να συνδεόμαστε μεταξύ μας δια της αγάπης. Θα ζήσουμε ειρηνική και ευλογημένη ζωή, έχοντας ανάμεσα μας τον Βασιλιά της ειρήνης Χριστό.
